Wizyta polskich badaczy w Norwegii odbyła się w okresie od 8 do 17 czerwca 2014 r. Celem wyjazdu była obserwacja lokalnych działań adaptacyjnych podejmowanych przez norweskie gminy w związku ze zmianami klimatycznymi. Wizyta była okazją do dyskusji i czerpania z doświadczeń Norwegów, a także porównania wyzwań, przed którymi stoją polskie i norweskie gminy.
Odwiedzone miasta:
10 czerwca – Tromsø (największe miasto w północnej Norwegii, siódme co do wielkości miasto kraju, 65 tys. mieszkańców). Odbyliśmy spotkanie z koordynatorem ochrony środowiska pracującym w urzędzie miasta. Przedstawił on prezentację na temat strategii miasta dotyczącej zmian klimatycznych, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania narzędzi GIS do przewidywania konsekwencji wzrostu poziomu wód powierzchniowych. Podczas wycieczki po mieście zwracaliśmy uwagę na rozwój osiedli mieszkalnych położonych wzdłuż linii brzegowej fiordu, na obszarach zagrożonych zalaniem w wyniku wzrostu poziomu morza.
11 czerwca – Bergen (drugie co do wielkości miasto w Norwegii, jedno z najbardziej deszczowych miast Europy, 265 tys. mieszkańców). Uczestniczyliśmy w spotkaniu z przedstawicielami samorządu miejskiego i przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjnego. Przedstawiona prezentacja podejmowanych działań adaptacyjnych w mieście koncentrowała się na zarządzaniu wodami powierzchniowymi (system miejskiej kanalizacji musi sobie radzić z retencją wód po ulewnych opadach). Kolejnym dużym wyzwaniem jest ochrona części terenu miasta wpisanego na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (Bryggen) narażonego na podtopienia spowodowane wzrostem poziomu morza.
12 czerwca – Stavanger (trzecie co do wielkości miasto w Norwegii, 130 tys. mieszkańców). Podczas spotkania z przedstawicielami miejskiej administracji dowiedzieliśmy się o lokalnych strategiach adaptacyjnych do zmian klimatycznych, w szczególności dotyczących wzrostu poziomu morza. Pracownicy stacji naukowej Bioforsk przedstawili prezentację dotyczącą zieleni miejskiej i przewidywanych konsekwencji zmian klimatu dla rolnictwa.
13 czerwca – Oslo (stolica i największe miasto Norwegii, 634 tys. mieszkańców). Spotkaliśmy się z przedstawicielami kilku departamentów miejskiej administracji. Zaprezentowali oni najważniejsze dokumenty strategiczne dotyczące zmian klimatycznych i podjęli dyskusję na temat współpracy międzysektorowej w zakresie wód powierzchniowych. Poruszyli również temat wykorzystania GIS jako narzędzia służącego do modelowania i monitorowania obszarów miejskich zagrożonych powodziami i planowania podziemnej infrastruktury.
Główne wnioski z wizyty studyjnej:
- W Norwegii głównym wyzwaniem związanym ze zmianami klimatycznymi jest podwyższenie poziomu morza i zwiększone opady powodujące wzrost ryzyka wystąpienia lokalnych osuwisk i problemy z retencją wody powierzchniowej. Jako wyjaśnienie powyższych zjawisk dla norweskich polityków bardziej przekonujący jest argument dotyczący zmian klimatycznych niż ten dotyczący presji urbanizacyjnej. W Polsce spodziewamy się odwrotnego zjawiska.
- W Norwegii polityka związana ze zmianami klimatycznymi prowadzona na szczeblu krajowym ma duży wpływ na działalność samorządów. Możemy zauważyć brak podobnej zachęty ze strony szczebla centralnego w Polsce – rząd jest bardziej obojętny na potrzebę adaptacji do zmian klimatu. Norweskie agencje krajowe przygotowują listę inwestycji priorytetowych, które wskazują obszary zagrożone wymagające interwencji i dysponują funduszami na wspieranie gmin w tym zakresie (na przykład: pieniądze na przygotowanie map pokazujących kierunki spływu wód opadowych).
- W Norwegii zależność lokalnej administracji od polityków jest mniejsza niż w Polsce. Administracja może niezależnie przygotowywać projekty i przedstawiać różne pomysły oraz rozwiązania. Na poziomie realizacji działań, administracja próbuje przekonywać lokalne władze do swoich pomysłów, choć ostateczna decyzja należy wciąż do polityków. Administracja w Norwegii jest bardziej skupiona na tworzeniu pomysłów i rozwiązań, niż na wypełnianiu formalnych wymogów. Administracja przygotowuje plany, dokumenty i strategie, które są potem brane pod uwagę i wykorzystywane w codziennej pracy. Informacje dostarczane przez administrację w Norwegii są uważane za wiarygodne źródło.
- Oslo, Bergen, Stavanger i Tromso biorą udział w projekcie Cities of the Future. Członkowie tego projektu postrzegają miasta jako miejsca właściwe do prowadzenia działań mających na celu łagodzenie konsekwencji zmian klimatu. Celem wspólnej inicjatywy 13 norweskich miast jest znalezienie najlepszych praktyk i rozwiązań w warunkach zmian klimatycznych. Projekt jest dobrym przykładem współpracy międzysektorowej na rożnych poziomach administracji.
- W Norwegii sieci współpracy są bardziej zinstytucjonalizowane (między miastami, między podmiotami publicznymi i niepublicznymi). W Norwegii powszechne jest zarządzania sieciowe, podczas gdy w Polsce dominuje bardziej formalna, hierarchiczna kultura administracyjna (m.in. wywiad z polskim pracownikiem ratusza miejskiego w Bergen mającym wcześniejsze doświadczenie w pracy w polskiej administracji samorządowej).
- W Norwegii są opracowywane scenariusze przyszłych zmian klimatu na poziomie lokalnym, podczas gdy w Polsce nadal takich danych brakuje. GIS jest często używany w Norwegii do przygotowania modeli i map wskazujących obszary zagrożone powodziami lub osuwiskami.
